Mediacje to dobrowolny i poufny proces dochodzenia do rozwiązania wielu występujących w aktualnej rzeczywistości sporów. Ukierunkowany jest przede wszystkim na wypracowanie warunków satysfakcjonujących obie strony konfliktu. Prowadzony w obecności osoby neutralnej, jakim jest mediator, daje duże szanse na racjonalne i nieagresywne porozumienie. W przypadku postępowania karnego dodatkowym celem mediacji jest naprawa wyrządzonej szkody, zła, czyli "sprawiedliwość naprawcza".
Mediacje sądowe wspomagają sądownictwo w załatwianiu wielu spraw (karnych, cywilnych, gospodarczych, rodzinnych, w sprawach nieletnich). Ugody zawarte w sprawach karnych i nieletnich mogą być brane pod uwagę przez sądy przy orzekaniu, ale sędziowie nie są związani ich postanowieniami.
W wypadku spraw cywilnych, gospodarczych i rodzinnych, wymagane jest zatwierdzenie ugody przez sąd, który może odmówić zatwierdzenia ugody tylko w wypadku, gdy jest niezgodna z prawem lub zasadami współżycia społecznego.
Mediacje społeczne różnią się od rozstrzygnięć instytucjonalnych (w tym sądowych) przede wszystkim tym, że ich celem nie jest ustalenie, kto ma rację, ale wypracowanie rozwiązania satysfakcjonującego strony sporu.
Mediator nie ma władzy podejmowania decyzji merytorycznych. Jego celem jest pomoc zwaśnionym stronom w dobrowolnym osiągnięciu ich własnego, wzajemnie akceptowanego porozumienia w spornych kwestiach.
Każda mediacja zawsze kieruje się tymi samymi zasadami:
- dobrowolność w jej uczestnictwie
- bezstronność
- neutralność
- akceptowalność
- poufność
- profesjonalizm
- bezinteresowność
- szacunek do obu stron